آغاز زمستان امسال در کشور از آبان‌ماه رقم خورد و صنعت گاز بسیار زودتر از آن چیزی که تصور می‌شد، آرایش زمستانی به خود گرفت. ورود توده هوای اسکاندیناوی برای نخستین بار در آبان امسال، همه را آماده استقبال زودهنگام از سپیدترین فصل سال کرد؛ سرما و بارش‌هایی که نسبت به ۵ سال گذشته، در هفته نخست آبان بی‌سابقه بود.
۱۱ استان شمالی کشور همزمان، با افزایش برودت هوا روبه‌رو و این افزایش برودت، سبب کاهش ۱۲ درجه‌ای دما شد، به طوری که حجم مصرف گاز در ۴ روز نخست آبان امسال نسبت به مدت مشابه پارسال، ۵۵ درصد رشد کرد.
سرمای هوا در ماه‌های آذر، دی و بهمن نیز پایدار بود و سردترین هفته سال از ۲۰ بهمن در کشور آغاز شد که با کاهش دمای هوا در پی بارش برف و باران در اقصی نقاط کشور، گستردگی سرما در ۲۱ استان کشور به اوج خود رسید. با این وجود اما با برنامه‌ریزی، تلاش شبانه‌روزی و آمادگی کامل شرکت ملی گاز ایران برای دریافت گاز خام، فرآورش و انتقال گاز شیرین در پایین‌دست این صنعت، شبکه گازرسانی به‌طور پایدار حفظ و گرما در خانه‌ها ماندگار شد.
در عین حال در کنار حفظ تولید و پایداری شبکه و با وجود افزایش هر ساله مشترکان گاز کشور و رشد مصرف، ۷ مرتبه رکوردهایی در تولید گاز شیرین به‌طور متوالی در این روزهای سرد ثبت شد که آخرین رکورد تولید ۸۸۰ میلیون مترمکعب گاز در ۱۳ بهمن‌ماه بود، همچنین میانگین تحویل گاز شیرین به شبکه در آذرماه معادل ۸۵۰ میلیون مترمکعب، در دی‌ماه ۸۶۳ میلیون مترمکعب و در ۲۰ روز نخست بهمن‌ماه، ۸۷۱ میلیون مترمکعب بوده است.
به گفته سعید توکلی، معاون وزیر نفت و مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران، اقدامات انجام‌شده طی این مدت شامل؛ تلاش‌هایی برای پایداری، امنیت، بهره‌ور بودن و توزیع ایمن گاز، دیپلماسی انرژی و مدیریت مصرف گاز، نشان‌دهنده تلاش‌های مستمر برای بهبود شرایط و افزایش بهره‌وری در صنعت نفت و گاز کشور و عبوری آرام از زمستان بوده است.
*************************************
برگزاری زودهنگام جلسات سوخت به‌منظور توزیع ایمن و پایدار گاز
برگزاری جلسات سوخت شرکت ملی گاز ایران به‌منظور بررسی وضعیت مقدار گاز تحویلی به شبکه و اتخاذ تصمیم‌های جدید با توجه به پیش‌بینی‌ها و سناریوهای مختلف برای افزایش پایداری، به‌ویژه قابلیت اطمینان شبکه، امسال یک ماه زودتر از سال گذشته و همزمان با شروع زودهنگام زمستان در آبان‌ماه آغاز شد تا با گزارش‌ها و آمارهای رسیده، راهکارهای مقابله با سرما و گرم نگاه داشتن خانه هم‌وطنان به سرعت اعمال شود.
این در حالی است که طی این مدت، ده‌ها جلسه کمیته سوخت داخل با حضور مدیران ستادی و مدیران عامل تمامی شرکت‌های تابعه به‌صورت ویدئوکنفرانس برگزار شد تا با توجه به شرایط جوی کشور، با همراهی و مدیریت دیسپچینگ ملی گاز و تمامی نهادهای مسئول و درگیر، درخصوص میزان و چگونگی گازرسانی به استان‌ها، ارایه طریق شود.
کاهش زمان تعمیرات اساسی
بر همین اساس، کاهش زمان تعمیرات ایستگاه‌های مختلف تقویت فشار و پالایشگاه‌ها از دیگر تصمیمات این نشست‌ها بود؛ ضمن آن‌که این اقدام، تأثیر زیادی بر زمان پایداری شبکه داشت. به‌عنوان مثال، بخشی از تعمیرات پالایشگاه خانگیران که به مدت سه روز برنامه‌ریزی شده بود، با ارزیابی ریسک به سال آینده موکول شد تا از عدم انتقال حدود ۱۲۰ تا ۱۵۰ میلیون مترمکعب جلوگیری شود.
کاهش زمان اتصال فاز دوم پالایشگاه ایلام به خط سراسری نیز، از دیگر موارد مهم مطروحه در جلسات سوخت بود که با برنامه‌ریزی دقیق و تعریف جبهه‌های کاری موازی و فشرده، زمان اجرای این پروژه از ۶۵ روز به ۳۰ روز کاهش یافت و موجب شد تولید پالایشگاه متوقف نشود.
پایداری مطلوب پالایشگاه‌ها
با توجه به اهمیت آمادگی و افزایش قابلیت اطمینان تأسیسات، در پالایشگاه‌های فاز ۶، ۷ و ۸، افزون بر اجرا و اصلاح خروجی وضعیت توربین‌ها و کمپرسورها، با تشکیل نخستین کارگروه تخصصی ابزار دقیق با استفاده از ظرفیت متخصصین این حوزه و نیز کارگروهی تلفیقی، در قالب کارگروه ابزار دقیق و برق و اعزام همکاران منطقه ۲ عملیات انتقال گاز به آن‌جا و بررسی وضع موجود، این پالایشگاه‌ها به پایداری بسیار مطلوبی دست یافتند که این مساله، نقش بسیار مهمی در روند تولید و فرآورش گاز دارد.
علاوه بر این، با توجه به این‌که فاز ۱۴ یا اصطلاحاً پالایشگاه سیزدهم پارس جنوبی یکی از بهترین نقاط در ارتباط با بحث پایداری شبکه است، تمهیداتی با کمک شرکت ملی نفت ایران انجام و دو عدد از کرایژن‌های موجود در ایستگاه‌ها به آن پالایشگاه حمل شد و پایداری شبکه را برای ما به ارمغان آورد.
تلاش برای پایداری خطوط
توسعه خط چلوند- رشت از دیگر اقدامات بسیار مهم در زمینه پایداری خطوط بود؛ چراکه این محدوده از نقاط بسیار چالش‌برانگیز بود که با بررسی‌های واحدهای برنامه‌ریزی و دیسپچینگ شرکت ملی ایران و همراهی و همکاری شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران، با تغییر آرایشی در شبکه، مشکل رفع شد و خط به پایداری رسید.
در واقع، امسال با اجرای خط چلوند- رشت، اتصال و تغییر آرایشی انجام شد که پایداری شمال غرب کشور را در اوج سرما تأمین کرد.
استفاده حداکثری از ظرفیت انتقال گاز
طی این مدت، استفاده از حداکثر ظرفیت انتقال گاز، موجب شد تا هفتمین رکورد انتقال گاز کشور با انتقال ۸۸۰ میلیون مترمکعب گاز در سال جاری و در ۱۳ بهمن‌ماه به ثبت برسد.
این در حالی است که در بازه زمانی مشابه در پارسال، ۸۵۴ میلیون مترمکعب گاز منتقل شده بود که نشان‌دهنده افزایش ۳ درصدی مقدار انتقال گاز طی سال جاری است.
این مهم نشان می‌دهد که تمامی ایستگاه‌ها در مناطق عملیاتی با تمام توان فعالیت کردند تا مشکلی در تأمین گرمایش مردم به وجود نیاید.
رکوردشکنی شیرین در تولید گازطبیعی!
در کنار حفظ تولید و پایداری شبکه و با وجود افزایش هر ساله مشترکان گاز کشور و رشد مصرف، ۷ مرتبه رکوردهایی در تولید گاز شیرین به‌طور متوالی در این روزهای سرد ثبت شد که آخرین رکورد تولید، ۸۸۰ میلیون مترمکعب گاز در ۱۳ بهمن‌ماه بود، همچنین میانگین تحویل گاز شیرین به شبکه در آذرماه معادل ۸۵۰ میلیون مترمکعب، در دی‌ماه ۸۶۳ میلیون مترمکعب و در ۲۰ روز نخست بهمن‌ماه، ۸۷۱ میلیون مترمکعب بوده است.
تداوم عرضه گواهی صرفه‌جویی گاز
عرضه گواهی صرفه‌جویی گاز از مهم‌ترین، بهترین و اثربخش‌ترین اقداماتی است که در این زمینه انجام شده؛ بر این اساس، در این بازار، گازهایی که از محل گواهی صرفه‌جویی تأمین می‌شوند، به قیمت‌گذاری می‌رسند و متقاضیان می‌توانند این گواهی‌ها را خریداری کنند.
همچنین، سرمایه‌گذاری پتروشیمی‌ها در طرح‌های صرفه‌جویی گاز به پیشنهاد وزارت نفت، از دیگر اقدامات همسو با پویش مردمی مدیریت مصرف گاز با کاهش ۱۰ درصدی در بخش خانگی است که قرار است با تعیین سازوکار آن، به سرعت، عملیاتی شود و به صرفه‌جویی در مصرف گاز کمک کند.
افزایش کارکرد توربوکمپرسورها در شبکه انتقال گاز
ازجمله مهم‌ترین اقدامات انجام‌شده شرکت انتقال گاز ایران در این بخش، می‌توان به بحث افزایش کارکرد توربوکمپرسورها و واحدهای یدک در شبکه انتقال گاز اشاره کرد.
این افزایش کارکرد توربوکمپرسورها نسبت به سال گذشته، مؤید این است که تأسیسات و تجهیزات مختلف، علی‌رغم این‌که زمان تعمیرات آن‌ها به دلایل متعدد به تأخیر افتاده بود، ولی همکاران شرکت انتقال گاز با تغییر آرایش و اقدامات بسیار خوب عملیاتی که انجام دادند، توانستند از کاهش پایداری شبکه جلوگیری به عمل آورده و با این اقدام، افزایش قابلیت اطمینان در شبکه را موجب شوند.
مصرف گاز در بخش خانگی، تجاری رکورد زد
به‌رغم تمام اقدامات انجام‌شده در این زمینه، اما فراموش نکنیم که اولویت کشور در روزهای سرد سال، تأمین گاز بخش خانگی است و در بعضی از روزها حنی تا ۸۰ درصد گاز شیرین تحویلی به شبکه به بخش خانگی، تجاری و صنایع جزء اختصاص یافت؛ ضمن این‌که رکورد مصرف گاز در این بخش روز ۸ اسفندماه با ۷۰۳ میلیون مترمکعب شکسته شد.
این در حالی است که وزارت نفت در کنار تأمین گاز بخش خانگی، تمام تلاش خود را به‌کار گرفت تا نیاز گاز دیگر بخش‌ها ازجمله نیروگاه‌ها را که وظیفه مهم تأمین برق مورد نیاز کشور را برعهده دارند نیز، تأمین کند؛ آمارهای رسمی نشان می‌دهد تحویل گاز به نیروگاه‌های کشور در ماه‌های آذر، دی و بهمن امسال نسبت به مدت مشابه ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ روند افزایشی داشته است.
روند افزایشی تحویل گاز به نیروگاه‌ها
براساس آمار ارایه‌شده از سوی شرکت ملی گاز ایران، میانگین تحویل روزانه گاز به نیروگاه‌ها در آذر ۱۴۰۱، ۱۳۶ میلیون مترمکعب، آذر ۱۴۰۲، ۱۳۱ میلیون مترمکعب و آذر امسال ۱۴۲ میلیون مترمکعب بوده است که نشان می‌دهد امسال به‌رغم سرمای بیشتر و پایدارتر، میزان گاز تحویلی به نیروگاه‌ها افزایش داشته است.
بر همین اساس، دی‌ماه ۱۴۰۱، میزان گاز تحویلی به نیروگاه‌ها ۸۷ میلیون مترمکعب و در همین بازه زمانی در امسال، ۱۲۳ میلیون مترمکعب بوده است.
این در حالی است که میانگین روزانه تحویل گاز به نیروگاه‌ها از یکم تا ۲۰ بهمن در ۱۴۰۱، ۱۱۳ میلیون مترمکعب، در بهمن ۱۴۰۲، ۱۲۱ میلیون مترمکعب و در بهمن امسال ۱۲۳ میلیون مترمکعب بوده است. این آمار نشان می‌دهد تحویل گاز به نیروگاه‌ها در آذر، دی و بهمن امسال نسبت به پارسال حدود ۶ درصد و نسبت به سال ۱۴۰۱ حدود ۱۵ درصد افزایش داشته که نشان از برنامه‌ریزی دقیق وزارت نفت و شرکت ملی گاز ایران است.
به هر روی، نباید فراموش کرد که در سال‌های اخیر، ایران با چالش‌های مختلفی در زمینه تأمین پایدار گاز و برق مواجه بوده، اما در مقام مقایسه، تنها سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۳ از این نظر قابل مقایسه هستند، زیرا هر دو سال با سرمای شدید همراه بوده‌اند.
در سال ۱۴۰۳، سرمای هوا نسبت به سال ۱۴۰۱ شدیدتر و طولانی‌تر بود. این سرمای طولانی باعث افزایش مصرف گاز در بخش خانگی شد، تا حدی که مصرف گاز این بخش در آذرماه امسال به حدنصاب بهمن پارسال رسید؛ با این حال، با وجود این شرایط سخت و با وجود چالش‌های پیش رو، شرکت ملی گاز ایران توانست به همه تعهدات شورای عالی امنیت ملی عمل کند که این موضوع نشان‌دهنده توانمندی و برنامه‌ریزی دقیق این شرکت در مدیریت منابع انرژی است.
اجرای برنامه جامع فرهنگ‌سازی مصرف بهینه
در این راستا، البته اقداماتی نظیر اجرای کمپین هوادار انرژی، همیار گاز، پویش «دو درجه کمتر» و پخش برنامه‌ها و فرهنگ‌سازی مصرف درست گاز از صدا و سیما در کل کشور توسط روابط عمومی شرکت ملی گاز ایران نیز، در کاهش مصرف انرژی بسیار مثبت عمل کرد. در این راستا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد؛
– تولید و پخش برنامه‌ها و فرهنگ‌سازی مصرف درست گاز از صدا و سیما شامل ۹۷.۷۳۸ نوبت پخش محتواهای آموزشی و بیش از ۳۲ ساعت محتواهای خبری در شبکه‌های پرمخاطب سراسری صدا و سیما
– برنامه‌ریزی و برگزاری نشست‌های تخصصی متعدد با مدیران و کارشناسان فعال در حوزه انرژی به‌منظور بحث و بررسی و شناسایی راهکارهای حل معضل ناترازی
– برنامه‌ریزی و اجرای تبلیغات محیطی گسترده در سطح کشور که در شهر تهران صرفاً ۱۳.۵۰۰ مترمربع از فضاهای تبلیغات شهری در زمینه فرهنگ‌سازی مصرف درست گاز استفاده شده است
– تبلیغات فراگیر در سکوهای اجتماعی و فضای مجازی با انتشار بیش از ۲۶ هزار محتوای آموزشی و خبری
– انعقاد تفاهم‌نامه فرهنگ‌سازی مصرف بهینه بین وزارت نفت و سازمان بسیج مستضعفین
– برگزاری ۴ تور خبری
– برپایی ایستگاه‌های پرسشگری انرژی در ایستگاه‌های برتر در شهر تهران
– هماهنگی و ارسال ۴۱۰ میلیون پیامک به مشترکین گاز با توصیه‌های صرفه‌جویی
– بخش پیام‌های کوتاه آموزشی از مانیتورهای انتظار پرواز در تمامی فرودگاه‌های کشور
– استفاده گسترده از فضاهای تبلیغاتی مترو شهر تهران
کمپین هوادار انرژی
درخصوص بحث کمپین هوادار انرژی می‌توان گفت که این مهم از طریق روابط عمومی به‌عنوان هوادار انرژی در کل کشور جاری و ساری و برای فرهنگ‌سازی در الگوی مصرف، ۱۲ سرفصل پروژه‌ای مرتبط با فرهنگ‌سازی تعریف شد که برنامه‌های عملیاتی تک تک این موارد در حال انجام است.
همچنین، همیار گاز نیز، ازجمله مواردی در این ارتباط است که تجربیات مفیدی در بعضی استان‌ها به ویژه خراسان رضوی، کسب کرده تا از ظرفیت معلمان مدارس، همچنین دانش‌آموزان پایه پنجم و ششم استفاده شود.
در واقع، همسو با هدف رعایت الگوی مصرف، اقدامات عمومی مانند پیوستن به کمپین‌ها و پویش‌های گفته‌شده، می‌توانند نقش مهمی در کاهش مصرف گاز و مدیریت مصرف انرژی ایفا کنند. کاهش دمای وسایل گرمایشی به میزان ۲ درجه در روزهای سرد سال، تأثیر مثبت قابل توجهی داشت و توانست مصرف گاز خانگی و تجاری را به میزان ۲۵ تا ۵۰ میلیون مترمکعب در روز کاهش دهد. این اقدام نه تنها گرمای پایدار را برای همه مردم در سراسر کشور تضمین کرد، بلکه از توقف چرخ صنایع جلوگیری و به رشد اقتصادی کشور نیز کمک شایانی کرد.
قطع گاز بیش از ۱۶ هزار اداره دولتی از ابتدای اجرای طرح پایش مصرف گاز
از ابتدای اجرای طرح پایش مصرف گاز ادارات، اول آذرماه سال جاری، وضعیت مصرف گاز بیش از ۵۵۳ هزار و ۹۱۱ مرکز اداری و دولتی در کشور مورد بررسی قرار گرفت که از این تعداد، گاز ۱۶ هزار و ۵۰۱ مرکز دولتی پرمصرف قطع شد.
در واقع، با توجه به روند کاهشی دما، اجرای طرح بازرسی وضعیت مصرف و پایش دمای ادارات دولتی با شدت بیشتری انجام و برخورد با سازمان‌های متخلف در این حوزه با جدیت صورت گرفت. در این راستا، گاز ۱۷۸ هزار و ۸۴۴ باغ‌ویلا خالی از سکنه و گاز حدود ۲ هزار استخر عمومی نیز که الگوی مصرف را رعایت نکرده بودند، قطع شد.
این در حالی است که در بازدید میدانی اماکنی که از وسایل گرمایشی گازسوز در فضای باز استفاده می‌کنند نیز، دستور به قطع تعداد ۴۹۸۹ وسایل گرمایشی این اماکن داده و ضمن پایش ۲۳۰ هزار و ۴۹۱ مرکز تجاری عمومی نیز، گاز ۱۷ هزار و ۷۳۷ مرکز تجاری عمومی که الگوی مصرف را رعایت نکرده بودند، قطع شد.
این پایش‌ها و قطع گاز مراکزی که الگوی مصرف را رعایت نکرده بودند، در پایداری شبکه گاز نقش بسزایی داشت.
مدیریت مصرف انرژی؛ کلید پایداری در شرایط بحرانی
به هر روی از یاد نبریم که …«توسعه زیرساخت‌های تولید گاز و افزایش استخراج آن به تنهایی نمی‌تواند پاسخگوی نیاز روزافزون به این منبع انرژی باشد مگر آن‌که همزمان مدیریت مصرف انرژی نیز صورت پذیرد…»
در حقیقت، افزایش تولید گاز بدون تغییر در الگوی مصرف، نمی‌تواند نیازهای انرژی را برآورده کند. با توجه به رشد قابل توجه مصرف گاز در بخش‌های خانگی، صنعتی و نیروگاهی، تأمین پایدار انرژی در این شرایط بحرانی نیازمند مدیریت دقیق منابع و اجرای سیاست‌های کارآمد از سوی تمامی افراد، سازمان‌ها و نهادهای ذیربط است.