ساده و صمیمی پاسخ می‌دهد. آن‌چنان که باور نمی‌کنی معاون وزیر نفت و مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران است که روبرویت نشسته و به رغم کار و مشغله زیاد، با خوشرویی، پاسخ‌هایی درخور می‌دهد.
از رکوردزنی تولید در زمستان ۱۴۰۳ که با عشق و علاقه از آن به‌عنوان پروژه‌ای بی‌نظیر یاد می‌کند تا سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف این صنعت، صادرات به کشورهای همجوار، موانع و چالش‌های پیش روی پروژه‌های گازی و مرتفع ساختن آنها به همت والای غیورمردان گازی و … از همه چیز سخن می‌گوید تا باور قلبی خود را که گاز، این انرژی پاک، موهبتی الهی است و باید مصرف بهینه آن را به خوبی مدیریت کنیم تا نسل‌های آتی نیز از آن بی‌بهره نمانند، به سینه سپید کاغذ بسپارد تا آیندگان نیز بدانند، آنچه را باید بدانند!
گازی که این روزها نه در عرصه ملی که در عرصه بین‌المللی نیز بسیار خوش درخشیده و تلاش دارد تا حق خود را در تجارت جهانی بازستاند و شعار گاز محور توسعه که شعاری پرمغز است و نخبگان و کارشناسان همواره بر آن تاکید می‌کنند را به منصه ظهور برساند!
نیم قرن از تولد گاز در کشور سپری شد و این صنعت ارزش‌آفرین در نیم قرن دوم حیات خویش قرار گرفته است. اما سؤال مهم این است که صنعت گاز در ۵۰ سال دوم عمر پیش رو، چه رویکردهایی را بایستی در صدر برنامه‌های خویش قرار دهد؟ آیا توسعه شبکه و توسعه گازرسانی همچنان الویت اول است یا تدبیرپردازان صنعت گاز، الویت‌های دیگری را در دستور کار دارند؟
این پرسش و پرسش‌های راهبردی دیگر، ما را مجاب کرد تا پای سخنان سعید توکلی، معاون وزیر نفت و مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران بنشینیم؛ به‌ویژه که زمستان ۱۴۰۳ به‌دلیل سرمای شدید، افزایش مصرف و گستردگی سرما در کشور، یکی از سخت‌ترین زمستان‌های سال‌های اخیر بود، تکمیل نشدن تعمیرات اساسی در پالایشگاه‌ها و خطوط لوله و تغییرات ناگهانی دما، تأمین گاز را برای وزارت نفت دولت چهاردهم که تازه سکان را به دست گرفته بود، پیچیده‌تر کرد.
با این حال، وی بر این باور است که خوشبختانه با یکپارچگی وزارت نفت، تدابیر ویژه وزیر نفت و همکاری و هماهنگی میان بخش‌ها و معاونت‌های مختلف، شرکت ملی گاز ایران موفق شد در سال ۱۴۰۳ نیز سربلند باشد و یک خانه هم قطعی غیرفنی نداشته باشد و شبکه گاز پایدار باقی بماند.
خواندن این گفت‌وگوی ارزشمند را به خوانندگان فهیم، ارجمند و علاقمند توصیه می‌کنیم.
********************************
به‌عنوان نخستین پرسش، آقای دکتر! شرکت ملی گاز ایران با چه شرایطی تحویل دولت چهاردهم شد؟
با سلام و عصر به خیر و آرزوی رسیدن به روزهای بهتر، قبل از هرچیز، دوست دارم بگویم که به همکارانم در صنعت گاز افتخار می‌کنم؛ چراکه مردانه پای کار بودند و واقعاً بی‌نظیر کار کردند. همگی مردان و زنان بزرگی هستند که با تلاش و محبت بی‌وقفه‌شان، سبب شده‌اند در شرایط سخت، سربلند باشیم. از صمیم قلب از همه آنها تشکر می‌کنم.
شرکت ملی گاز ایران با استقرار دولت چهاردهم در سال ۱۴۰۳، شرایط ویژه و کم‌سابقه‌ای را در شهریور تجربه کرد و دولت از شهریور ناچار شد تدابیری سختگیرانه برای مدیریت تأمین گاز در زمستان اتخاذ کند. یکی از مصادیق این وضع خاص، تأخیر در پایان تعمیرات اساسی بود که برخلاف رویه معمول سال‌های گذشته، تا آبان ادامه یافت، همچنین یکی از چالش‌های اساسی، کاهش چشمگیر ذخایر نفت‌گاز نیروگاهی بود، به‌طوری که در ابتدای سال ۱۴۰۳، این ذخایر نسبت به سال ۱۴۰۲ نزدیک به ۸۵۰ میلیون لیتر کمتر بود.
از سوی دیگر، در حالی که پاییز ۱۴۰۲ گرم‌ترین پاییز ۵۰ سال اخیر کشور بر اساس اطلاعات سازمان هواشناسی کشور بود، در آبان ۱۴۰۳، پدیده هوای سرد اسکاندیناوی دمای ۱۱ استان شمالی را تا ۱۲ درجه سانتی‌گراد کاهش داد؛ سال ۱۴۰۳، سالی استثنایی بود، سرما نه‌تنها شدیدتر، بلکه طولانی‌تر و گسترده‌تر نیز بود و بالغ بر ۷۰ روز در سطح کشور ادامه یافت، در حالی که در سال‌های گذشته این دوره معمولاً ۱۴ تا ۱۵ روز بود.
.. و شرکت ملی گاز ایران چگونه از زمستان سخت ۱۴۰۳ عبور کرد؟
این تحولات چالش‌های متعددی را برای صنعت گاز کشور ایجاد کرد. نخستین و مهم‌ترین اقدام، حفظ پایداری شبکه و افزایش اطمینان از تأمین گاز بود. خوشبختانه با تشکیل نشست‌های هماهنگی در وزارت نفت و برنامه‌ریزی دقیق، دولت موفق شد سرمای بی‌سابقه را مدیریت کند. اقدامات کلیدی برای مدیریت سرمای شدید شامل افزایش تولید گاز و مهم‌تر از همه، ایجاد هماهنگی گسترده میان دستگاه‌های اجرایی، یکپارچگی و هم‌صدایی در دولت بود که سبب شد با وجود کاهش میانگین دمای کشور تا ۳.۷ درجه سانتی‌گراد نسبت به سال‌های گذشته و افزایش میانگین مصرف گاز نزدیک به ۷۵ میلیون مترمکعب در کشور، تأمین گاز در بخش‌های خانگی، تجاری و صنایع کوچک بدون قطعی انجام شود.
این موفقیت مرهون زحمات همکاران ماست؛ عملکرد توربین‌های گازی کشور ۲۱ درصد افزایش یافت، تمام واحدهای عملیاتی به بهترین نحو ممکن و با افزایش قابلیت اطمینان در سرویس قرار گرفتند و نزدیک به ۱۷ ایستگاه گازرسانی برای مدت حدود سه ماه واحد یدک خود را نیز در سرویس داشتند.
رکوردهای چشمگیری در بخش انتقال گاز ثبت شد؛ ازجمله ظرفیت اسمی خطوط و کریدورهای اصلی کشور ارتقاء یافت و در کریدور شرق کشور، انتقال گاز از ۲۲۰ میلیون مترمکعب به حدود ۲۷۰ میلیون مترمکعب رسید. تولید گاز شیرین نیز به رکورد ۸۸۰ میلیون مترمکعب در روز رسید؛ مقداری که حتی پیش‌بینی آن برای کارشناسان حرفه‌ای دشوار بود، همچنین نزدیک به ۳۰ توربوکمپرسور کشور در شرایط عملیاتی حساسی به‌کار گرفته شدند که در کشور بی‌سابقه بود. انتقال گاز از جنوب به شمال کشور نزدیک به ۵۰ میلیون مترمکعب افزایش یافت که نشان‌دهنده این بود همه گاز خام تولیدشده در شرکت ملی نفت ایران، بدون این‌که حتی یک مترمکعب آن در جنوب کشور حبس شود، به شمال کشور منتقل شد و …
… و همه این‌ها در حالی است که تأمین گاز مورد نیاز نیروگاه‌ها در زمستان نیز چالش بزرگی به‌شمار می‌آمد و …
بله دقیقاً. یکی از تفاوت‌های مهم زمستان ۱۴۰۳ نسبت به ۱۴۰۲، تأمین گاز نیروگاه‌ها بود.
سال ۱۴۰۲ به‌دلیل شرایط خاص، نیروگاه‌ها بیشترین حجم گاز را در سال‌های اخیر دریافت کردند و بر همین اساس، خود را با آن سال مقایسه می‌کردند. با این حال شرکت ملی گاز ایران در این بخش نیز موفق به رکوردشکنی شد و میانگین میزان گاز تحویلی به نیروگاه‌ها در زمستان ۱۴۰۳ نسبت به میانگین زمستان ۱۴۰۲ افزایش داشت.
تعمیرات اساسی (اورهال) تأسیسات چه کمکی به مدیریت تأمین پایدار گاز کشور کرد؟
زمان تحویل مدیریت شرکت ملی گاز، هرچند زحمات بسیاری در دوره قبل کشیده شده بود، اما آمادگی کامل برای ورود به فصل سرما مشابه سال‌های گذشته وجود نداشت. دلیل آن هم باقی ماندن بخش قابل‌توجهی از تعمیرات اساسی پالایشگاه‌ها، خطوط لوله فشار قوی و سایر تأسیسات بود. برخی از خروجی پالایشگاه‌ها آماده سرویس‌دهی نبودند و برخی تعمیرات خطوط لوله نیز باید به‌صورت اضطراری انجام می‌شد.
برای جلوگیری از اختلال در شبکه، برنامه‌ریزی جدید و کارشناسی انجام شد که شامل تغییر در آرایش خطوط، کاهش زمان تعمیرات، به‌کارگیری روش‌های نوین تعمیراتی و به تعویق انداختن برخی تعمیرات غیرضروری پالایشگاه‌ها با ارزیابی ریسک بود. برای مثال زمان اتصال فاز جدید پالایشگاه گاز ایلام از ۶۵ روز به ۳۰ روز کاهش یافت و تعمیرات اضطراری در شبکه نیز در حداقل زمان ممکن انجام شد، همچنین تعمیرات خط لوله هشتم سراسری که در ۱۲ نقطه سرجوش کشور نیازمند تعمیر بود، با روش‌های جدید و بدون تأثیر بر پایداری شبکه صورت گرفت.
در واقع، زمستان ۱۴۰۳ به‌دلیل سرمای زودهنگام، طولانی‌تر و شدیدتر از سال‌های گذشته، یکی از چالش‌برانگیزترین فصول برای صنعت گاز کشور بود. این چالش‌ها به فرصتی برای تقویت آمادگی شبکه و تمرین و مانورهای عملیاتی کارکنان تبدیل شد.
همه نگاه‌ها به دولت چهاردهم بود که چگونه می‌تواند این شرایط سخت را مدیریت کند. خوشبختانه با یکپارچگی وزارت نفت، تدابیر ویژه وزیر نفت و همکاری و هماهنگی میان بخش‌ها و معاونت‌های مختلف، شرکت ملی گاز ایران موفق شد در سال ۱۴۰۳ نیز سربلند باشد و یک خانه هم، قطعی غیرفنی نداشته و شبکه گاز پایدار باشد. هرچند قطعی‌های فنی در همه سال‌ها حتی در فصل گرم سال نیز اجتناب‌ناپذیر است، اما تمام این موارد در کوتاه‌ترین زمان ممکن از سوی تیم‌های عملیاتی برطرف می‌شود.
همه این دستاوردها نتیجه استقرار تیم یکپارچه، هماهنگ و هم‌دل در وزارت نفت و تلاش تمامی همکارانم در شرکت ملی گاز ایران اعم از پالایشگاه‌ها، ایستگاه‌های تقویت فشار، خطوط لوله فشار قوی، شبکه گازرسانی در توزیع و مدیریت‌های عملیاتی و ستادی برای گذر از زمستان سخت ۱۴۰۳ بود که توانستند پایداری شبکه گاز را حفظ کنند و رکوردهای ماندگاری را به ثبت برسانند.
این در حالی بود که کشور با سرمای بی‌سابقه، افزایش مصرف‌کنندگان و تداوم ۷۰ روزه سرما مواجه بود، شرایطی که در سال‌های گذشته حداکثر ۱۴ روز پایداری سرما تجربه شده بود! به‌رغم همه این شرایط، وزارت نفت با همکاری گسترده و هماهنگی بالا در چهار شرکت زیرمجموعه از زمستان ۱۴۰۳ سربلند عبور کرد. بسیاری از مسایل درباره سال ۱۴۰۳ قابل بازگویی نیست، اما همکاران بنده خودشان قضاوت می‌کنند که امسال به دلایل متعددی که وزیر نفت در بخش‌های مختلف عنوان کرده‌اند، یک سال استثنایی بود.
خب آقای دکتر! با وجود این شرایط سخت در سال ۱۴۰۳، چگونه رکورد تولید گاز شیرین چندین و چند بار به شیرینی شکست؟
بله! سؤال بسیار جالبی است! برای رکوردزنی تولید در زمستان ۱۴۰۳، تجهیزات جدیدی به پالایشگاه‌ها اضافه نشده بود، با وجود برنامه‌ریزی وزارت نفت که حداکثر تولید روزانه ۸۵۰ میلیون مترمکعب در اوج مصرف پیش‌بینی شده بود، ۸۸۰ میلیون مترمکعب تولید شد. این دستاورد حاصل تلاش‌های مستمر و برنامه‌ریزی دقیق در پالایشگاه‌ها بود. در برخی پالایشگاه‌ها مانند فاز اول پالایشگاه عسلویه، طبق استاندارد باید ۲۵ میلیون مترمکعب گاز خشک تولید می‌شد اما این رقم به ۳۹ میلیون مترمکعب رسید که نشان‌دهنده همت کارکنان در افزایش تولید بود.
تغییر آرایش به‌موقع و درست در پالایشگاه‌ها و استفاده بهینه از ظرفیت‌های موجود سبب شد در برخی پالایشگاه‌ها ازجمله خانگیران در شمال شرقی‌ترین نقطه کشور حتی برای یک بار هم توقف تولید نداشته باشیم و به قابلیت اطمینان صددرصد برسیم. این اقدام‌ها سبب شد شبکه گاز بدون کوچک‌ترین اختلالی در اوج مصرف، زمستانی عمل کند.
در بخش انتقال گاز، همکاری و هماهنگی تیم‌های مستقر در ۵۰ نقطه کشور در شرایط سخت زمستان نیز نقش مهمی در پایدار نگاه داشتن شبکه داشت که با مدیریت به‌موقع ولوهای کنترلی و با پذیرفتن ریسک‌های لازم، شبکه به‌طور پایدار حفظ شد. افزون بر این، در برخی خطوط مانند خط ۴۸ اینچ پارچین – سمنان – آرادان، تلاش‌ها برای افزایش قابلیت اطمینان نیز موجب موفقیت در تأمین پایدار گاز شد. تمام این اقدامات مشترک در مدیریت دیسپچینگ و همکاری تیم‌های مختلف سبب شد رکورد تولید گاز در زمستان ۱۴۰۳ شکسته شود و شبکه گاز کشور بدون قطعی در بخش خانگی و تجاری فعالیت کند.
پویش ۲ درجه کمتر چقدر به مدیریت مصرف گاز در زمستان کمک کرد؟
امسال یک اتفاق استثنایی رخ داد؛ پویش «۲ درجه کمتر» از سوی بالاترین مقام اجرایی کشور آغاز شد و نزدیک به ۷۰۰ چهره سرشناس یا به‌اصطلاح سلبریتی این پویش را ادامه دادند.
تأثیر این مهم، آن بود که در ۲۶ آذر ۱۴۰۳، پیش‌بینی مصرف گاز در بخش خانگی، تجاری و صنایع جزء با توجه به میانگین دمای وزنی که قرار بود اتفاق بیفتد، ۷۱۵ میلیون مترمکعب بود، اما با توجه به پویش و تعطیلی‌هایی که به‌دلیل آلودگی هوا و برودت در شمال کشور و نقاط پرمصرف اتفاق افتاد، مقدار مصرف گاز حدود ۴۴ میلیون مترمکعب کاهش یافت. طبیعتاً همین کاهش مصرف گاز به کاهش مصرف برق نیز منجر شد.
آقای دکتر! لطفاً توضیح دهید بهینه‌سازی مصرف گاز چه‌مقدار به پایداری شبکه گازرسانی کشور کمک می‌کند؟
بحث بهینه‌سازی مصرف گاز در کشور، موضوعی بسیار گسترده با ابعاد مختلف است که خوشبختانه از سال ۱۴۰۳، به‌ویژه با توجه به موضوع ناترازی، به‌عنوان یکی از اولویت‌های اصلی در تمام بخش‌های حاکمیت قرار گرفت. نشست‌های متعددی در ارتباط با راهکارهای قیمتی و غیرقیمتی در سطح ارکان بالادستی برگزار شد.
می‌توانم اطمینان دهم بخش‌هایی که به بحث غیرقیمتی مربوط می‌شوند، مانند مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان، ماده ۲۶ و ماده ۵۷ قانون اصلاح الگوی مصرف، استانداردهای مرتبط با مصرف و حتی تجهیزات، همگی مورد توجه قرار گرفته و این حساسیت به قدری در بخش‌های صنعتی ایجاد شده که به این جمع‌بندی رسیده‌اند که خرید تجهیزات چه در خطوط تولید و چه برای مصارف گرمایشی باید حتماً با برچسب انرژی و راندمان بالا باشد که این موضوع در واقع، به زیرساخت‌ها ارتباط دارد.
اما بحث‌های رفتاری و فرهنگی نیز اهمیت زیادی دارد. نیاز است که افزایش اعتماد (سرمایه) اجتماعی صورت گیرد و مردم به‌طور دقیق و صادقانه قانع شوند که اگر ما یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان گاز در جهان هستیم، اما ازجمله بدمصرف‌ترین کشورهای دنیا نیز به‌شمار می‌آییم! طبیعتاً هرچقدر هم که تولید افزایش یابد، اگر مدیریت مصرف نداشته باشیم، هیچ‌گاه بالانس مناسب در شبکه ایجاد نمی‌شود، بنابراین راهکار اساسی، کم‌هزینه‌تر، قابل استحصال‌تر و مردمی‌تر، مدیریت مصرف انرژی و بهینه‌سازی است.
در حقیقت، باید این مهم را سرلوحه کارهای خود قرار دهیم که برای مقابله با ناترازی انرژی که با عدم مدیریت مصرف طی سال‌ها به دست آمده، باید دو بال «بهینه‌سازی مصرف» و «سرمایه‌گذاری برای افزایش تولید» را در کنار هم در نظر گرفت.
به نظر شما، مهم‌ترین دستاوردهای شرکت ملی گاز ایران در سال ۱۴۰۳ چیست؟
ما اگر بخواهیم دستاوردهای شرکت به‌طور کلی را در نظر بگیریم، نمی‌توانیم به برآیند گذشته و آینده آن نگاه نکنیم. شرکت ملی گاز شرکتی است که با توجه به ذات خدماتی‌بودنش، جریان کار در آن استمرار دارد.
اما برای سال گذشته، همه دستاوردهای شرکت ملی گاز ایران در سال ۱۴۰۳ مهم بودند، ولی یکی از مهم‌ترین دستاوردها در این شرکت، ساختار همدلی و هم‌افزایی در میان بخش‌های مختلف بود که وزیر نفت نیز به آن اشاره کرد و این موضوع یکی از دلایل موفقیت‌های شرکت ملی گاز ایران در سال ۱۴۰۳ بود.
شرکت ملی گاز ایران به‌دلیل صنعت اصطلاحاً شاخه‌ای، پراکنده و غیرمتمرکز با تعداد بالای مشتری‌هایی که ۹۵ درصد جمعیت کشور را شامل می‌شود و ۳۱ میلیون و ۵۰۰ هزار واحد اشتراکی، مسئولیت سنگینی برعهده دارد. تمام این مشتری‌ها در فصل زمستان انتظار دارند به بهترین نحو ممکن خدمات دریافت کنند؛ رضایت مشتری بسیار سخت است، مشتری که باید برای آن اطلاع‌رسانی و اعتمادسازی انجام شود.
خوشبختانه ازجمله دستاوردهای صنعت گاز در دولت چهاردهم نسبت به مدت مشابه سال ۱۴۰۲، افزایش گاز تحویلی به خط سراسری به مقدار میانگین ۱۸ میلیون مترمکعب در روز است، همچنین امضای قرارداد سوآپ گاز از ترکمنستان به ترکیه از مسیر ایران نیز از دیگر دستاوردها بود که به مقدار ۲ میلیارد مترمکعب در سال از مارس ۱۴۰۳ انجام شد. تزریق گازطبیعی به مخازن ذخیره‌سازی نیز در سال ۱۴۰۳ به مقدار ۲ میلیون مترمکعب افزایش داشت.
عملکرد شرکت ملی گاز ایران در زمینه گازرسانی در سال ۱۴۰۳ چگونه بود؟
گازرسانی به ۲ شهر و حدود ۴۰۰ روستا، ۲ هزار و ۸۶۵ صنعت جزء و بیش از ۸۰۰ صنعت عمده و گازرسانی به ۳ نیروگاه جدید که عمدتاً در بخش‌هایی است که کمتر برخوردارند، در سال ۱۴۰۳ محقق شد؛ ضمن این‌که بهره‌برداری‌های متعددی از خطوط لوله نیز انجام شد که یکی از مهم‌ترین آنها، آغاز عملیات اجرایی خط انتقال ۵۶ اینچ تیران – دهق به طول ۵۰ کیلومتر است که اجرای این پروژه به پایداری شبکه گاز کمک بسیاری می‌کند.
از دیگر اقدامات مهم، ابلاغ اجرای احداث ادامه خط لوله نهم سراسری است که تا مرند به طول ۲۶۰ کیلومتر ادامه خواهد یافت. این پروژه در قطرهای ۴۸ و ۵۶ اینچ اجرا می‌شود و به افزایش پایداری شبکه گاز در غرب و شمال غرب کشور کمک می‌کند. همچنین عملیات اجرایی خط گاز نهبندان به سربیشه نیز در ۱۴۰۳ آغاز شد که امید داریم سال ۱۴۰۴ بخشی از آن به بهره‌برداری برسد.
رشد بیش از ۲۱ درصدی کارکرد توربین‌های تقویت فشار گاز همزمان با افزایش قابلیت اطمینان آن یکی از دستاوردهای بی‌سابقه است که در سال ۱۴۰۳ تحقق یافت. همچنین کاهش زمان تعمیرات پالایشگاه‌ها و ایستگاه‌های تقویت فشار گاز، به‌روزرسانی و بازآوری سیستم جدید دیسپچینگ شرکت ملی گاز ایران، اصلاح سیاست‌های قیمتی برای مشتریان بسیار بدمصرف در پله‌های ۱۱ و ۱۲، صدور ۱.۲ هزار میلیارد تومان حواله سوخت صرفه‌جویی در نیروگاه‌های تجدیدپذیر و بازپرداخت سرمایه‌گذاری ۴.۲ هزار میلیارد تومانی در طرح‌های بهینه‌سازی بر اساس ماده ۱۲ قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر، توسعه بازار بهینه‌سازی انرژی، محیط زیست و معاملات گواهی‌نامه‌های انرژی، افزایش ۱۰ میلیون مترمکعبی گاز در شبکه گاز کشور با راه‌اندازی خط لوله رشت – چلوند، از دیگر اقدامات مهمی بود که در سال ۱۴۰۳ انجام شد.
در راستای بهینه‌سازی مصرف گاز، دولت چهاردهم چه اقداماتی انجام داده است؟
یکی از مباحث مهم در این زمینه، تهیه اطلس بهینه‌سازی کشور است که با هدف شناسایی و معرفی فرصت‌های سرمایه‌گذاری در بازارهای بهینه‌سازی انرژی و محیط زیست ضروری بود و خوشبختانه در همین چند ماه گذشته تدوین شد، همچنین احیای مواد ۲۶ و ۵۷ قانون اصلاح الگوی مصرف با هدف هدایت صنایع به رعایت معیار مصرف انرژی استاندارد انجام گرفت؛ چراکه صنایع بخش بزرگی از گاز مصرفی کشور را استفاده می‌کنند و به‌طور طبیعی باید مصرف خود را بر اساس استانداردهای تعیین‌شده انجام دهند.
اجرای پویش ۱۰ درصدی کاهش مصرف گاز با مشارکت صنایع و با هدف بهره‌مندی بیشتر صنایع از گازطبیعی، تجربه‌ای بسیار موفق بود که در آن برخی صنایع خودشان وارد عمل شدند و در کاهش مصرف گاز همکاری کردند. مقدار کاهشی که این صنایع اعمال می‌کردند، در شرایط سخت زمستانی به خود آن صنعت تحویل داده می‌شد. در عین حال همزمان با این موضوع، تفاهم‌نامه و قراردادی بین شرکت ملی گاز ایران و شرکت ملی صنایع پتروشیمی امضا شد که در آن برخی شرکت‌های پتروشیمی با کاهش ۱۰ درصدی مصرف خود، می‌توانستند از مابه‌التفاوت گاز صرفه‌جویی‌شده استفاده کنند.
طرح ملی آموزش «همیار گاز» در ۳۱ استان با حضور بیش از ۲۰۰ هزار دانش‌آموز و معلم برای نخستین بار در کشور، با همکاری وزارت آموزش و پرورش و شرکت ملی گاز اجرا شد، همچنین نشست‌های تخصصی با حضور خبرگان حوزه انرژی و نمایندگان انجمن‌ها و سازمان‌های مردم‌نهاد برگزار شد تا از طریق آنها بتوانیم برای سال ۱۴۰۴ از پیشنهادها و راهکارهای این عزیزان بهره‌برداری کنیم. در کنار این، اقدامات متعدد فرهنگ‌سازی و انتشار اخبار در صداوسیما انجام شد؛ به‌ویژه پویش «۲ درجه کمتر» که با مشارکت نزدیک به ۷۰۰ چهره سرشناس و سلبریتی ازجمله شخص رئیس‌جمهوری و سایر افراد مطرح به موفقیت رسید.
بخاری‌های راندمان پایین نیز از بخش‌های بسیار انرژی‌بر در کشور است که تعداد آنها نزدیک به ۲۰ میلیون است. یکی از طرح‌هایی که از قبل سند آن تهیه شده بود، اما سال ۱۴۰۳ عملیاتی شد، طرح بخاری‌های با راندمان بالا است که از سوی شرکت ملی گاز ایران و بخش خصوصی در حال اجرا است. امیدواریم این بخاری‌ها در سال ۱۴۰۴ به چرخه استفاده وارد شوند.
بر اساس آمار و گزارش‌ها، ذخیره‌سازی گاز نیز کمک مناسبی به ناترازی انرژی در فصل زمستان می‌کند، در این زمینه چه اقداماتی انجام شده است؟
یکی از اقدامات مهم برای مدیریت ناترازی گازطبیعی، ذخیره‌سازی به‌صورت روزمینی و زیرزمینی است. خوشبختانه این موضوع در برنامه هفتم پیشرفت به‌عنوان تکلیفی مهم در نظر گرفته شده که باید به‌طور جدی پیگیری شود. سال ۱۴۰۳ پروژه‌های در دست اقدام در این زمینه پیشرفت مطلوبی داشته‌اند، به‌ویژه پروژه «سراجه» که خوشبختانه پیشرفت مناسبی دارد و امید داریم در نیمه اول سال ۱۴۰۴ به بهره‌برداری برسد، همچنین پروژه شوریجه D مشکلاتی داشت که خوشبختانه موانع آن رفع شده است.
افزون بر این، همسو با برنامه هفتم پیشرفت، صدور مجوز برای ایجاد ۵ واحد ذخیره‌سازی روزمینی از سوی بخش خصوصی برای نخستین بار (LNG و MiniLNG) نیز از دستاوردهای مهم است که برخی از آنها پیشرفت فیزیکی خوبی دارند و امیدواریم این پروژه‌ها در آینده به بهبود مدیریت ناترازی گاز کمک کنند.
صدور مجوز و ابلاغ اجرایی طرح توسعه ذخیره‌سازی گازطبیعی در مخزن گنبد نمکی نیز از مهم‌ترین دستاوردهایی است که برای نخستین بار در کشور رقم خورده است. این پروژه برای نخستین بار از گنبد نمکی و مخزن آن در نقطه مناسبی از شبکه استفاده می‌شود که می‌تواند در زمستان کمک بزرگی به پایداری شبکه گاز کند.
آقای دکتر! کمی برای ما از برنامه شرکت ملی گاز ایران درخصوص افزایش ظرفیت تولید گاز شیرین بگویید.
همکارانم در بخش‌های مختلف آمادگی لازم برای افزایش تولید گاز شیرین از گاز خام دریافتی از شرکت ملی نفت ایران را فراهم کرده‌اند. پیش‌بینی‌ها برای سال ۱۴۰۴ نشان می‌دهد با تغییر در آرایش پالایشگاه‌ها و اقدامات اصلاحی، امکان افزایش تولید گاز شیرین وجود دارد و هیچ مشکلی در این زمینه نخواهیم داشت، اما یکی از نکات بسیار مهم پس از تولید، انتقال گاز به شبکه است که یکی از چالش‌های سال ۱۴۰۳ بود.
خوشبختانه اقدامات لازم برای رفع این چالش‌ها در دستور کار قرار گرفته و برای سال ۱۴۰۴ پیش‌بینی کرده‌ایم خطوط لوله راهبردی را تا قبل از زمستان در سرویس داشته باشیم و این موضوع کمک می‌کند بتوانیم افزایش انتقال گاز از جنوب به شمال کشور را محقق سازیم.
چه سیاستی را در حوزه توسعه صادرات گاز دنبال می‌کنید؟
یکی از مهم‌ترین محورهای مورد تأکید در دولت چهاردهم و برنامه هفتم پیشرفت، موضوع تجارت گاز به‌ویژه با کشورهای همسایه است. طبیعتاً در این مسیر درصدد هستیم قراردادهای پیشین را تمدید کنیم و قرارداد سوآپ موجود نیز استمرار یابد.
درخصوص صادرات گاز به کشورهای مختلف، هدف ما این است که این روند را ادامه دهیم و با تلاش مستمر اتفاق‌های مثبتی رقم بزنیم. این اقدامات جزو برنامه‌های دقیق و عملیاتی ماست که به‌منظور تبدیل آنها به قراردادهای رسمی، پیش‌بینی شده‌اند. مذاکرات بسیار هدفمندی با روسیه، آذربایجان، ترکیه و ترکمنستان به‌منظور صادرات، واردات یا سوآپ داشتیم، خوشبختانه یکی از این دستاوردها، سوآپ گاز ترکمنستان از مسیر ایران به ترکیه بود که عملیاتی شد.
به‌عنوان پرسش پایانی؛ آیا خاطره‌ای از زمستان ۱۴۰۳ برای شما ماندگار شده است؟
یک خاطره از چالش حفظ پایداری شبکه گاز در کلاردشت دارم که در زمستان ۱۴۰۳ بسیار خاطره‌انگیز شد. شدت و وسعت سرما در روزهای ۲۲ و ۲۳ بهمن به‌ویژه در شمال کشور زیاد بود. در مرکز دیسپچینگ شرکت ملی گاز ایران حاضر شدم، تنها چیزی که در چهره یکی از همکارانم که همیشه در آرامش بود، دیدم، خستگی و ناامیدی بود.
در آن روز برای حفظ پایداری شبکه، مجبور شدیم ۱۶ بار تغییر آرایش شبکه بدهیم که یکی از تغییر آرایش‌ها اگر اتفاق نمی‌افتاد، شبکه شمال به‌صورت دومینویی حتماً از دست می‌رفت و آن این بود که باید یکی از ایستگاه‌ها بعد از چند سال به حالت معکوس درمی‌آمد تا از افت شبکه جلوگیری می‌شد. خوشبختانه با این تدابیر، شرایط به بهترین شکل مدیریت شد و شبکه شمال به‌طور کامل از افت فشار نجات یافت. این خاطره‌ای است که همیشه در ذهن من و همکارانم باقی خواهد ماند.
واقعاً به همکارانم در صنعت گاز افتخار می‌کنم و تشکر ویژه از آنها دارم که مردانه پای کار بودند؛ واقعا بی‌نظیر کار کردند. همگی مردان و زنان بزرگی هستند که با تلاش و محبت بی‌وقفه‌شان، سبب شده‌اند در شرایط سخت، سربلند باشیم. از صمیم قلب از همه آنها تشکر می‌کنم که در این مدت پرفشار، همچنان پشتیبان من و صنعت گاز بودند. بدون شک بخشی از تلاش‌های‌شان به خاطر این بود که من شرمنده نشوم و به همین دلیل، تلاش‌شان تحسین‌برانگیز است.
کلام آخر
مدت‌هاست که می‌شنویم وابستگی به صنعت نفت به‌عنوان یکی از مشخصه‌های مهم اقتصاد کشور، مورد نقد مسئولین قرار می‌گیرد، با این حال، این صنعت و به‌ویژه، صنعت گاز همچنان و به درستی، موتور محرک اقتصاد ایران است و جایگاهی ویژه در تحقق اهداف کلان اقتصاد ملی دارد.
بنابراین بدون شک شناخت کاستی‌ها، موانع و مشکلات موجود در این صنعت و آگاهی از تجربیات موفق جهانی، برنامه‌ریزی هوشمندانه و اقدام مؤثر و خستگی‌ناپذیر با مدیریت باورمند به ضرورت عاجل توسعه ملی از طریق درمان‌های کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت، ازجمله ضروریاتی است که باید با همفکری و کارشناسی مستمر و با سرعت و قاطعیت و متعهدانه و به دور از حواشی، به آن پرداخت.
به باور نگارنده، صنعت نفت و گاز از جمله حوزه‌های حیاتی اقتصادی کشورها به شمار می‌آید که تأثیر بسیاری بر رونق اقتصادی و توسعه پایدار دارد. ایران به عنوان یکی از کشورهای دارای ذخایر مهم نفت و گاز در منطقه و جهان، این منابع غنی را بهره‌برداری کرده و بهره‌وری در تولید و بهینه‌سازی فرآوری آنها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
تلاش برای افزایش بهره‌وری و بهینه‌سازی در تولید و مصرف گاز در ایران، نه تنها به افزایش درآمدهای ملی کمک می‌کند، بلکه به توسعه پایدار، ایجاد اشتغال، تحقق توازن در توسعه مناطق مختلف کشور و کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی نیز کمک می‌کند.
بر این باوریم که فهم دقیق از عوامل مؤثر در بهره‌وری و بهینه‌سازی در صنعت نفت و گاز امری بسیار حیاتی است. از این رو، تحلیل و پژوهش در زمینه بهره‌وری از تجهیزات و تکنولوژی‌های پیشرفته، بهینه‌سازی فرآیندها، مدیریت منابع انسانی، بهره‌گیری از مدل‌های پیش‌بینی و شبیه‌سازی و توسعه فناوری‌های نوین می‌تواند به دستیابی به اهداف مطلوب کمک شایانی کند؛ ان‌شاءالله